site logo

Ilse Oosterlaken

All-rounder in de academische wereld

Onderzoekswebsites | Wetenschapscommunicatie | Academische Ondersteuning

Onderzoekswebsites
Wetenschapscommunicatie
Academische Ondersteuning

Jan Schaake: Een onvermoeibaar en principieel vredesactivist

Minor journalistiek, Profiel van een persoon

Nieuwe IFOR-voorzitter wil vijandsbeelden bestrijden

“Pacifisme betekent niet hetzelfde als passief zijn”, is de overtuiging van Jan Schaake. Het is een misverstand dat hij regelmatig tegenkomt, maar dat hij in woord en daad bestrijdt. “Hij is”, zo stelde het persbericht over Schaake’s verkiezing tot IFOR-voorzitter, “al jaren consistent bezig de pacifistische traditie uit te dragen naar de Nederlandse vredesbeweging.”


Dit is een profiel dat ik tijdens mijn minor journalistiek (2006) geschreven heb voor het vak Journalistieke Vaardigheden. Context bij het artikel: IFOR is een internationale interreligieuze vredesorganisatie. Het artikel is bedoeld voor Doopsgezind NL, een tweewekelijks blad van de Algemene Doopsgezinde Sociëteit Nederland. In het nummer van 11 november 2006 werd aandacht besteed aan de IFOR Council die de maand daarvoor in Japan had plaatsgevonden en waar ook een doopsgezinde afgevaardigde was. Tijdens deze internationale jaarvergadering werd Jan Schaake gekozen tot nieuwe IFOR-voorzitter. Het profiel had in dat nummer geplaatst kunnen worden als verdieping, of in een volgend nummer als follow-up.


Als oud-lid was Schaake eens gevraagd om te spreken op een publieksbijeenkomst van de Twentse studentenvakbond SRD. Na eerst te hebben toegezegd, weigerde Schaake later om acte de présence te geven. De reden: de SRD had het gewaagd in haar jubileumkrant een advertentie te plaatsen van defensiebedrijf Holland Signaal. Maar, zei Schaake recent nog, in essentie draait het helemaal niet om de bommen en de technologie; “De eerste taak van de vredesbeweging is het bestrijden van vijandsbeelden.”

Schaake werd in 1966 geboren in Apeldoorn, in een wat hij noemt “half gereformeerd” gezin. Later in zijn leven stapte hij over naar de protestantse kerk. De interreligieuze dialoog geniet tegenwoordig zijn warme belangstelling. Maar meer dan zijn gereformeerde moeder, lijkt de geschiedenis van zijn vader de drijfveer achter zijn engagement. Deze was tijdens de Tweede Wereldoorlog dwangarbeider in Berlijn. De vele bombardementen op die stad waren een traumatische ervaring voor zijn vader. Zijn grootmoeder vertelde Schaake hoe iedereen de overvliegende geallieerde bommenwerpers aanmoedigde, terwijl zij moest denken aan haar zoon, die óók door de bommen getroffen kon worden. Wat hem verder bijbleef, is dat de Russen die zijn vader bevrijd hadden, tijdens de Koude Oorlog ineens de aartsvijand waren.

Van 1984 tot 1991 studeerde Schaake informatica aan de Universiteit Twente, met een specialisatie in taaltechnologie en taalfilosofie. De invloed van de kruisrakettendemonstraties begin jaren ’80 was nog duidelijk voelbaar op de campus. Schaake raakte actief betrokken bij de vredesbeweging. Na zijn afstuderen bleef hij nog jaren als onderzoeker voor de universiteit werken. Maar uiteindelijk bleek zijn passie toch niet in de wetenschap te liggen, maar bij de vrede. In 1997, met de eindstreep van zijn promotieonderzoek in zicht, besloot hij ontslag te nemen en te gaan werken voor het internationale kantoor van IFOR in Alkmaar. Twee jaar later maakte hij de overstap naar Kerk en Vrede.

De Golfoorlog, Kosovo, Irak en Afghanistan; Schaake nam deel aan de antioorlog-demonstraties, al dan niet als initiatiefnemer of organisator. Deze actiebereidheid combineert hij schijnbaar moeiteloos met intellectuele reflectie. Tal van publicaties en artikelen verschenen van zijn hand. Zo onderbouwde hij in het tijdschrift Vrede en Veiligheid waarom mensenrechten volgens hem geen oorlog kunnen rechtvaardigen. Collega Ank Muller van Kerk en Vrede vindt het opvallend dat hij zich zo gemakkelijk kan verdiepen in allerlei onderwerpen. In de theologische werkgroep van Kerk en Vrede heeft hij, ondanks zijn ingenieursachtergrond, een inhoudelijke inbreng.

Volgens Henk Zandvliet, directeur van NEAG Alternatieven voor Geweld, ligt Schaake’s kracht vooral in het leggen van verbanden. Schaake heeft, zo zegt hij, “een slimme manier van allerlei dingen aan elkaar knopen”, wat meerwaarde geeft aan wat mensen los van elkaar doen. Muller waardeert het dat Schaake mensen enthousiast weet te maken. “Je moest eens weten hoeveel mensen er bij Kerk en Vrede rondlopen die ooit door Jan zijn binnengehaald.” Beiden prijzen ze zijn enorme inzet, zijn uitgebreide kennis, zijn grote netwerk.

Behalve dat Schaake fulltime algemeen secretaris is van Kerk en Vrede, is hij momenteel onder meer bestuurslid van GroenLinks, van de Aramese Beweging voor de Mensenrechten, van NEAG en van de oecumenische vredesorganisatie EIRENE. En nu is hij ook nog IFOR-voorzitter geworden. Zandvliet heeft de indruk dat Schaake er plezier in heeft. “Maar”, vraagt hij zich wel eens af, “houdt hij tijd over voor andere dingen in het leven?” Schaake is, zo constateert Muller, “soms zo productief dat het voor anderen moeilijk is om bij te benen.”